İngiliz akademisyen John Bale sporu tıpkı coğrafya gibi uzamsal bir bilim olarak tanımlar. Çünkü spor alanları, sınırları belli kural ve ölçülere göre çizilmiş mikro-coğrafyalardır. Sahip oldukları fiziksel farklılıklar ile sporcu performansı üzerinde de etki sahibidir. Üstelik bazıları, belli takımlarla, kimlik ve renklerle özdeştir. Özellikle futbol stadyumları etkileşim gücü yüksek mekânlardır. Tribündeki ses ve temas, çimin kokusu, maçın coşkusu derken farklı duyuların aynı anda devreye girdiği doksan dakikalık bir tribün deneyimi, insanın ve mekânın hafızasına kazınır. Literatürde bu tip etkilenmeye ‘topofilya’ (topophilia) deniyor; bir nevi ‘mekânla aşka düşmek’…
Trabzon’da ise “futbol-mekân-aşk” denince, şüphesiz akla ilk olarak ‘Avni Aker’ ismi geliyor. Hüseyin Avni Aker, Trabzon kentinin ilk spor önderlerinden. 1980’lerin başında ismi Şehir Stadı’na verildiği günden bu yana, tarihi bir şahsiyet olmanın ötesinde bir anlam ifade ediyor. Avni Aker, Trabzonsporlulara göre “ruh” demek; “inanç” demek; “tutku”, “efsane” ve “ihtilal” demek. Tanıl Bora futbolu taraftarın gözünde mitik bir evren olarak tanımlıyordu… Avni Aker; işte o mitin kendisi.
Bir Spor Önderi Olarak Avni Aker
1890 yılında Vakfıkebir’in Çavuşlu Köyü’nde dünyaya gelen Hüseyin Avni Aker, ilk ve orta tahsilini Trabzon’da yaptıktan sonra Kurtuluş mücadelesine katılmak üzere memleketinden ayrılır. Savaş, Hüseyin Avni Bey’e cephe anılarıyla birlikte bir İstiklal Madalyası, bir de dillere pelesenk bir lakap bırakır. Migonof, Hüseyin Avni’nin öğrencilerine derste sürekli anlattığı esir Bulgar askerinin adıdır. 1927 yılında Selim Sırrı Tarcan’ın İstanbul’da açtığı beden eğitimi kursuna katılan Hüseyin Avni, diplomasını aldıktan sonra memleketine kesin dönüş yapar ve kentin ilk ‘okullu’ beden eğitimi öğretmeni olur.
Hüseyin Avni Bey, Trabzon Lisesi’ndeki öğretmenliğiyle beraber Beden Terbiyesi Bölge Asbaşkanlığı görevini yürüttüğü sırada, ‘stadyum inşası’ meselesine de çözüm bulmak ister. Lakin stadyum tartışmaları kentin adeta ‘kapanmayan yarası’dır. Mesele, ilk olarak 1920’lerin başında gündeme gelmiş; nizami ölçülerdeki yeni stadın, kentte futbol maçlarının oynandığı Kavakmeydanı’nda yapılması planlanmıştır. 1927 yılında, dönemin İdman Cemiyetleri İttifakı Başkanı Ali Sami Yen’in de katıldığı temel atma töreniyle inşasına başlanan stat bir türlü tamamlanamaz. İşte Hüseyin Avni Bey, kente bir stadyum kazandırmaya karar verdiğinde aslında yıllardır çözüm bekleyen ağır bir yükü omuzlarına alır.
“Şimdiki Trabzon Lisesi’nin karşısında Orman Okulu lojmanları vardı. O lojmanların hemen yanında üzeri tahtalarla kapatılmış bir saha vardı ve o saha berbattı. Bayram törenleri de orada yapılırdı. Bu şartlar Trabzon’da bir sahaya ihtiyaç olduğunu gösterdi ve babamdan istekte bulundular. Stat yapılan o alan tütün tarlasıydı. (…) Hatta bizim tütün tarlalarımızın bir kısmı bile gitmişti stat için. Babam stat için gerçekten çok çalıştı, emek sarf etti.”[1]
Babası Hüseyin Avni Aker’i yıllar sonra bu sözlerle anacaktı Türkan Aker… Hüseyin Avni Bey, stadın inşasına başlandığını dahi göremeden 24 Ağustos 1944 günü hayata veda etti. Stadyum ancak 1951 yılında tamamlanabildi. 1980’lere gelindiğinde ise şık bir kadirşinaslık örneğiyle ‘Hüseyin Avni Aker’ ismi, Trabzon Şehir Stadı’na verilecekti.
“Anadolu Futbol Devrimi”
Bugün Trabzon’da futbol, tütün tarlalarından bir futbol mabedi devşiren Avni Aker’in adıyla anılıyor. Yarın başka isimlerle, başka mekânlarla anılacak. Peki Avni Aker Trabzon’un hafızasından silinecek mi? Hayır. Bordo-Mavi’nin eski futbolcularından Şenol Ustaömer’in sözleri meseleyi güzel özetliyor: “Ali Sami Yen’den önce Galatasaray vardı, İnönü’den önce Beşiktaş vardı ama Avni Aker’den önce Trabzonspor yoktu!” Çünkü “Trabzonspor tam da o stadın yerinde doğmuştur. Anadolu futbol devrimi orada yapılmıştır.”[2]
Avni Aker, sadece Trabzon’un ya da Trabzonspor’un değil; Türk futbolunun da 50 koca yılına renk ve devrim kattı. Anısı hep yaşasın…
[1] http://www.trabzonspor.org.tr/tr/haberler/guncel-haberler/avni-akerin-hayattaki-tek-evladi-turkan-aker-anlatiyor-5-31-2016
[2] http://fourfourtwo.com.tr/2016/12/18/yakin-markaj-senol-ustaomer/
