Bu yazı ilk olarak Socrates’in Eylül 2020 nüshasında yayımlanmıştır. Tüm sayılarımıza bu adresten erişebilirsiniz.
İstanbul’da konakladığı 22 saatle birlikte üç günü aşan yolculuğun ardından kimse ondan 16 yıllık bir rekoru kırmasını beklemiyordu. Ama Joshua Cheptegei, sezonun ilk Elmas Lig yarışında bunu başardı. Genç Ugandalı, Kenenisa Bekele’nin erkekler 5000 metrede Mayıs 2004’te 12:37.35 ile kırdığı rekoru yaklaşık iki saniye geliştirerek herkesi şaşırttı. Ve tekrarlayalım, kırdığı rekor 5000 metredeydi. Cheptegei’den önce son 22 yılda sadece iki defa geliştirilebilen bu daldaki dünya rekoruna imza atan son isimler atletizm dünyasının efsaneleri, Haile Gebrselassie ile Kenenisa Bekele’ydi.
Monako’daki Elmas Ligi yarışlarının ilk ayağı, şubat ayından bu yana Joshua Cheptegei’in katıldığı ilk rekabetçi etkinlikti. Pandemiden o da etkilenmişti. Karantinanın ilk aylarında, doğup büyüdüğü Kapchorwa’da bir ilkokulun duvarını boyayan 23 yaşındaki uzun mesafeci, büyükbabasının tarlasında da çalışmayı ihmal etmedi. Haziran ayında Uganda hükümeti kısıtlamaları hafifletince Cheptegei, antrenörü Addy Ruiter ile birlikte tekrar idmanlara başladı.
Çoğu Afrikalı sporcu gibi Joshua Cheptegei’in atletizm ile tanışması da tesadüflerle gerçekleşmiş. İlkokula giderken futbol ile haşır neşir olan Joshua, uzun atlama ve üç adım atlama müsabakalarında yarıştıktan sonra lisenin son döneminde koşmaya başladı. 2013’te ilk yarışını koşmasının ardından 2014’te önce yarı maratonda ardından da Bengaluru Dünya 10K Şampiyonası’nda ikinci oldu. “O yarış, daha iyi performanslar elde etmek için çok çalışmaya devam etme cesaretini verdi. O gün potansiyelimin çoğunu keşfettiğimi hissettim.
Bu sporda gelecekteki hedeflerime ulaşmaya yardımcı olacak kapıyı açtı” diyen Ugandalı atlet, aynı yıl Dünya Gençler Şampiyonası’nda 10 bin metrede altın madalyanın sahibi oldu.
2015’te çoğu Afrikalı atletin yaptığı gibi Kenya’ya taşındı. Yüksek rakımıyla bilinen ve çok sayıda sporcunun antrenman yaptığı Kaptagat’ta Patrick Song’un antrenörlüğünde, Eliud Kipchoge ve Geoffrey Kamworor ile birlikte çalıştı. Bir süre sonra ülkesine dönmeye karar verdi. Genç Ugandalı sporculara ilham vermek için bu kararı alan Joshua, zorlu koşullarda çalışarak da başarılı olunabileceğini göstermek istedi. Zor koşullardan kastımız da şu: Uganda’da 400 metrelik sadece bir tartan pist var. Cheptegei, pist idmanlarının çoğunu Kapchorwa’daki bir okulun arkasında, 415 metrelik bir pistte yapıyor. Düz olmayan, yumurta şeklindeki bu pistin en yüksek ve en alçak noktaları arasında iki metrelik fark mevcut.
2016 Rio’da Uganda kadrosunda yer alan genç atlet, 5000 metrede sekizinci, 10 bin metrede ise olimpiyat altıncısı oldu. 2017, Cheptegei için kırılma noktasıydı. Ülkesinde düzenlenen Dünya Kros Şampiyonası’nda 10 bin metre yarışında son 800 metreye lider giden Cheptegei, sıcak ve neme yenik düşüp yarışı ancak otuzuncu sırada bitirebildi. Yarışın ardından hem mental hem de fiziksel olarak gerileyen 23 yaşındaki atlet, birkaç hafta boyunca evinden dışarı çıkmadı. Sonrasında bir sporcu için gerekli olan zihinsel esnekliği geliştirmeye başladı. Bunun ödülünü de beş ay sonra Londra’daki Dünya Şampiyonası’nda aldı. 10 bin metrede evinde yarışan olimpiyat ve dünya şampiyonu Mo Farah’ın son 400 metredeki temposuna karşılık verebilen tek atlet olarak, yarışı ikinci sırada tamamladı.
Cheptegei için yeni bir dönem başlıyordu. 2018 İngiliz Uluslar Topluluğu Oyunları’daki 5000 ve 10 bin dublesinin ardından ertesi sene önce Uganda’ya Dünya Kros Şampiyonası tarihindeki ilk altın madalyayı getirdi. Doha’daki Dünya Atletizm Şampiyonası’nda hem yılın hem de kendisinin en iyi derecesine imza atarak 10 bin metrede yeni dünya şampiyonu olan Ugandalı, ülkesine bu daldaki ilk altını da kazandırıyordu. Aynı zamanda 2013’te maratonda Stephen Kiprotich’in elde ettiği birinciliğin ardından uzun mesafede Uganda’nın kazandığı ikinci dünya şampiyonluğuydu bu. Cheptegei’in durmaya niyeti yoktu. Aralık ayında 10 km yol yarışı dünya rekorunu kırmakla yetinmedi, bu yılın şubat ayında Monako’da bu sefer 5 km yol yarışı dünya rekorunun yeni sahibi oldu.
2020 Tokyo’nun pandemi nedeniyle bir sene ötelenmesinin ardından Mart ayından beri dünya rekorunu kırmaya odaklanan Cheptegei için Kenenisa Bekele’nin yeri ayrı. Onun sonsuza dek rol modeli ve idolü olduğunu söyleyen Ugandalı, “Koşmaya başladığımda bana ilham verdiği için Kenenisa’ya çok teşekkür ediyorum. Benim için her zaman büyük bir motivasyon kaynağı olmuştur” diyordu, Monako’da 12:35.36 ile kırdığı yeni dünya rekorunun ardından.
Uganda Cumhurbaşkanı tarafından kendisine kiralanan özel uçakla Elmas Lig yarışlarına katılan Cheptegei, ülkesinin en önemli sportif figürü. 2014’teki Dünya Gençler Şampiyonası’nın ardından polisliğe atanan genç sporcu, 2015’ten bu yana aynı zamanda polis memuru. Joshua, İngiliz Uluslar Topluluğu Oyunları’nda aldığı iki altın madalyanın ardından polis müfettişliğine terfi ederek dört kademe yükseldi. Dünya rekoruyla birlikte yeni bir terfi alması bekleniyor. Bugema Üniversitesi’nde iki yıl dil ve edebiyat dalında lisans eğitimi alan Cheptegei, aynı zamanda sosyal konulara da duyarlı. Afrika’da sıkça uygulanan kadın sünnetine karşı kampanyaların güçlü bir savunucusu. Kadın sünneti dünyada 29 ülkede halen devam eden bir insan hakları ihlali ve Cheptegei de buna karşı sesini yükseltmekten çekinmiyor.
1972 Münih’te 400 metre engellide John AkiiBua’nın ardından bir pist yarışında dünya rekoru kıran ilk Ugandalı atlet Cheptegei. Tokyo’ya gitmeden önce 10 bin metre rekorunu da kırmayı hedefliyor. Bu genç adamın son üç senede yaptıklarına bakarak konuşacak olursak, 15 yıllık 10 bin metre rekoru da güvende değil.
