*Jack Pitt-Brooke’un bu röportajı, ilk olarak Independent’ta yayımlandı.
Behrami ailesi yuvalarını terk etmeleri gerektiğini fark ettiğinde, yıl 1990’dı. Bir plastik firması işleten Ragip ve sekreter Halime etnik sebepler gösterilerek işlerinden çıkarılmış, yaşadıkları şehir olan Mitrovice ikiye ayrılmıştı; Kosovalı Arnavutlar Ibar Nehri’nin güneyinde ve etnik Sırplar kuzey tarafında. Bu yüzden kızları Valentina ve 5 yaşındaki oğulları Valon’u alıp şehri terk ettiler.
25 yılın ardından Valon Behrami, ailesini kurtaran karara tüm çalışkanlıklarına rağmen yine de şanslılardan olduklarını bilerek, dürüstçe bakıyor. Suriye’den kaçan binlerce insanı izlerken de evsizliğin acı yüzünü ve onlara uzanacak her yardım elinin önemini biliyor.
“Sırplar ve Kosovalılar arasındaki problem çok küçük şeylerden başladı” diyor Behrami ve hatırlatıyor, “Bir gün burada geleceğimiz olmadığını fark edip ülkeyi terk etmeye ve iş bulabileceğimiz bir yere gitmeye karar verdik.”
Behrami ailesinin, son durağı İsviçre olan uzun otobüs yolculuğu, soğuk bir aralık akşamı başladı. Stabio’da, İsviçre-İtalya sınırına yakın bir kasabada yaşamaya başlamadan önce, geçici olarak konaklayacakları bir yere gittiler. “İlk 3 ay çok zorluydu” diye ekliyor Behrami, “Anne ve babamızın ağladığını görüyor ve kardeşimle ben de bu yüzden ağlıyorduk. Her gün ağlıyorduk.”
Fakat sonunda Behrami ailesi, ebeveynlerin iş bulması ve Valon’un önce koşmaya sonra da futbola olan tutkusunu keşfetmesiyle İsviçreli yaşam tarzına alışıyor. 1996’da, yerel halkın yardımıyla aile Kosova’ya geri dönmek zorunda kalmaktan kurtuluyor. Yedi yıl sonraysa Valon İtalya’da futbol oynamaya başlıyor. O zamandan bu yana hem İsviçre A Milli Futbol Takımı’nın formasını giyiyor, hem Almanya’da futbol oynuyor ve ardından şu an aktif futbol hayatına devam ettiği Watford’a, İngiltere’ye geliyor. Bu hafta Premier Lig’de 3 maçlık men cezasının ardından Vicarage Road’da Arsenal karşısına çıkacak.
Behrami için tecrübeli bir Premier Lig futbolcusu olarak hayat artık çok daha rahat. Sevgilisi ve kızıyla beraber Kuzeybatı Londra’da yaşıyor. Kosova’da yaşamaya devam eden akrabalarına başkent Priştine’de evler aldı. Ancak hâlâ, geçmişte ülkeyi terk etme kararı aldıkları için ne kadar şanslı olduklarının farkında. Eğer Kosova’da kalsalardı başlarına neler gelmiş olabileceğini tahmin edebiliyor…
Watford’ın antrenman sahasında buluştuğumuz Behrami, “En zor zamanlarımız savaşın gerçekten başladığı 1998’di” diyor. “Dede ve ninelerim, amcalarım -babamın 9 kardeşi var- ve kuzenlerimiz hala Kosova’daydı. Mitrovice’de daha fazla kalamazlardı; o yüzden bir gece onları kimsenin bulamayacağı bir yere, dağlara gittiler ve 2-3 ay orada yaşadılar. Sürekli hareket hâlindeydiler ve kendilerini Makedonya veya Arnavutluk’a götürebilecek bir tekne arıyorlardı.”
Behrami, bu sıralarda 13 yaşındaydı ve İsviçre’de güvenli bir şekilde televizyondan haberleri takip ediyordu ama akrabalarının kaderiyle ilgili neredeyse hiçbir bilgisi ve fikri yoktu. “Birkaç ayda bir birilerine sorup, nerede olduklarını öğreniyorduk” diyor. “Bize nasıl olduklarını anlatıyorlardı ve birkaç geceliğine bir yerde kalıyorlardı. Bazı geceler atılan füzelerin seslerini duyuyorlardı ama nereye düşeceğiyle ilgili hiçbir fikirleri yoktu. Sadece dinleyip dua edebiliyorlardı…”
Behrami’nin kuzenlerinden biri olan Bekim, Sırplar tarafından öldürüldü. “Savaş sırasında Kosova’da 40 bin kişi öldürülmüştü.” Bekim’in nasıl öldüğünü ailesinin kendisine açıklamasının çok zor olduğunu söylüyor Behrami. Ölümüne tanık olanların ise hâlâ uykuları kaçıyor.
Nato müdahalesinden sonra Kosova’yı ziyaret eden genç futbolcuyu gerçekler vurmuştu. “Gerçekten ne olduğunu, savaştan sonra dönünce anlamıştım. Her şey yıkılmıştı.”
Behrami ailesi Mitrovice’deki eski evlerinde kalmaya çalışsalar da Nato birlikleri buna izin vermemiş. Evleri, tartışmalara sebep olan ve Sırpların bölgesi ile Kosova bölgesini birbirinden ayıran köprüye çok yakınmış. “Bir ev bulup orada uyumalıydık” diye açıklıyor durumu Behrami. “Ve bulduk da. İkinci katta bombalardan kalan kocaman bir delik vardı, biz de birinci katta uyuduk. Hâlâ üst kat yanarken çıkan kokular duruyordu.”
Aile, Valon’un babası Ragip’in doğduğu yer olan Drenica’ya gittiğinde her şeyin yerle bir olduğunu gördü. Ayakta kalan her duvarda ise kurşun delikleri vardı. “Kosova’daki her şehirde gördüğüm benzer manzaralar, tekrar tekrar gerçekten ne olduğunu kavramamı sağlıyordu.”
Behrami ve ailesi şu an 200 bin Kosovalı’nın yaşadığı İsviçre’nin yardımı sayesinde olanlardan kaçabilmişti. Aile, 1990’da taşındıklarında İsviçre hükümetinin mülteci ailelere yardım etmek için kurduğu bir programın parçasıydı. İhtiyacı olan ailelere işe girdikten sonra yavaş yavaş geri ödedikleri krediler sağlanıyor, aynı zamanda aileler için ev ve okul bulunuyordu.
Gelişlerinden beş yıl sonra Behrami ailesinin Kosova’ya dönme ihtimali doğdu. Valon’un sportif yetenekleri o çevrede de biliniyordu ve atletizm kulübü orada kalması için bir imza kampanyası başlattı. Bu onların ülkede kalmasına yardımcı oldu. Esas hayati olay ise Valon’un 11 yaşındayken yerel bir politikacının oğluyla maç yaparken, Ragip’in onla yan yana oturmasıydı. Ragip, ailesinin durumunu anlatmış ve o siyasetçinin de yardımıyla ülkede kalmışlardı. “Bu inanılmaz bir andı. Hayat çok hızlı değişebiliyor” diyerek açıkladı durumu Valon. “O an, benim hayatımı değiştirdi.”
Avrupayı gezerek huzurlu ve güvenli bir hayat arayan mültecilerin görüntülerine baktıkça onların ne gibi riskler aldığını çok iyi anlayıp, neredeyse herkesten daha çok etkileniyor Behrami.
“Böyle bir durumu daha önce yaşamamış olunca, belki de sadece 20 saniye kafanızı meşgul ediyor. Kendinizi daha derin düşünmekten alıkoymayın” diyerek tavsiyede bulunuyor. “O insanları anlıyorum, acılarını ve çaresizliklerini ben de hissediyorum. Bazıları hızlıca yargılıyor, daha derin düşünmeleri lâzım.”
Behrami ailesi Kosova’yı terk ettiğinde savaş henüz başlamamıştı. O dönem durumlarının, şu an Suriye’nin içinde bulunduğu kadar vahim olmadığını hatırlatıyor. Ancak tüm bu yaşananlarla empati kurabilecek tecrübeye de fazlasıyla sahip. “Umuyorum her Avrupa ülkesi yardım eder veya etmek için ellerinden geleni yapar.”
“Durum ne olursa olsun daha duyarlı davranmalıyız ve herkes bencilliği bir kenara bırakmalı. Televizyonda insanların ‘Ne istiyorlar?’ dediklerini duyuyorum ancak onlara böyle davranmamalıyız. Gerçekten yardıma ihtiyacı olanlar için kapılar açmalı.”
İsviçre, Behrami ailesine yardımcı olmuştu. Bu yüzden Behrami de Arnavutluk yerine onlar için oynamaya karar verdi. 61 kez milli formayı giydi. Euro 2016’da da, beşinci büyük turnuvasında sahada olabilir. “En iyi yol buydu” diyor ve ekliyor, “bana ve aileme verdiklerinden sonra ben de İsviçre’ye bir şeyler vermek istiyordum ve milli takımın bir parçası olduğum için çok gururluyum.”
Behrami, hâlâ Kosova futboluna karşı bir sorumluluğu olduğunu da hissediyor. Bir milli futbol takımı oluşturmalarına destek olmasının sebebi de bu. 2012’de, Kosova asıllı İsviçreli diğer futbolcular Xherdan Shaqiri ve Granit Xhaka ile beraber, FIFA’dan henüz sadece dostluk maçları oynayabilen Kosova Milli Futbol Takımı’nın resmi olarak tanınmasını talep ettiler.
“Sahada onlara yardım etme şansımız yok ancak başka yollar var” diyen Behrami açıklıyor: “Oradaki çocukların bir amaca ihtiyacı var, dolayısıyla eğer bir milli takım olursa onların sabah erken kalkıp, bu formayı giyme hayali ile çalışmaları sağlanabilir.” Behrami Priştine’de bir futbol okulu kurdu. Kosova’ya son kez gittiğindeyse ülkenin kalkınma bakanı olan Blerand Stavileci ile oyunun gelişimi ve resmi milli takım statüsüne giden yolla ilgili görüştü.
Kosova Euro 2016’da olamayacak ama bayrakları turnuvada yer alacak, Behrami’nin sol kolunda İsviçre bayrağıyla iç içe geçmiş şekilde. “Yaptırdığım her dövmenin bir anlamı olmalı” diyor, “Her iki ülkeye karşı da bağlılık hissettiğimi göstermek istiyorum. Tüm ailem Kosovalı. Diğer bir tarafta ise olduğum kişiyi İsviçre yarattı. Onlar sayesinde buradayım.”
Öteki hayatım
İtalya’ya gitmek için Hamburg’dan ayrıldığımdan beri İngiltere’de oynamak istemişimdir. Burada evden uzak olsam da daha iyi hissediyorum. İnsanların futbolu yaşama tarzını seviyorum. Beş dil konuşabilmem Watford’da işleri kolaylaştırdı ve her diyaloğa dahil olabiliyorum. İtalyanca, Almanca, Fransızca, İngilizce ve Arnavutça… Watford’da Arnavut dilini konuşan yok ancak Londra’da fazlaca var. Sevgilim ve kızımla yaşadığımız yer, hemen Regent’s Park’ın yakınındaki St John’s. Çok güzel bir yer ve sokaklarda beni tanıyıp, konuşan çok fazla Arnavut var.
Çeviri: Müthiş Can Ölçer (@muthiscanolcer)
